Pandemi, savaş ve lojistik köyler..

EKONOMİ, 04 Nisan 2022 02:36

Pandemi, savaş ve lojistik köyler..

Dünyayı bekleyen tedarik sorunlarını “Pandemi Süreci ve Lojistik Köyler” kitabının yazarı Faruk Bilen Çelik Odatv’ye anlattı. 

Lojistik Mühendisi Faruk Bilen Çelik, Hiperlink Yayınları’ndan çıkan yeni kitabında, “lojistik köyler” üzerine bilimsel bir çalışma ortaya koydu. 

İşte halen süren ve derinleşecek olan tedarik sorunları üzerine Faruk Bilen Çelik yaptığımız röportaj… 

- “Türkiye önemli bir lojistik ülkesidir” deniliyor. Bu söylemi tedarik zinciri ile bağlantılı gündemler, lojistik açıdan geçiş dönemleri, boğazlar hatta ve hatta kanal İstanbul gündemlerinde duyuyor ve izliyoruz. Sizce bu doğru mu? Türkiye bir lojistik ülkesi mi? Önemli bir değer taşıyor mu?

Lojistik, bir ülkenin önemli bir faaliyetidir. Kimi ülkeler bu faaliyet açığını farklı yollarla kapatmaya çalışıyor. Kimileri ise jeopolitik ve jeostratejik konumu veya gelişim düzeyi ile göbekten bağlı. Başa dönecek olursam, insanlığın ilk adımlarından günümüze kadar önemini hissettiren, neredeyse su ve ekmek kadar önemli bir yer tutan bir olgu olarak karşımıza çıktığını söylemek doğru olur. Türkiye’ye gelirsek elbette önemli bir noktada durmakta. Birkaç örnek ile bu durumu açıklamak gerekir ise Türkiye iki kıta arası köprü görevi görmekte, Karadeniz ve Orta Asya bölgelerinin merkezinde durmakta, Doğu ve Batı arasındaki ticari dinamiklerde yerleşmiş düzeyde etkileri bulunmakta ve tarihi İpek Yolu lojistik açısından önemli bir yer tutmakta. Bunların yanı sıra Türkiye’ye ait kendi iç dinamiklerinin sorulan sorunun potansiyelini doğruladığını söyleyebilirim. 

- Peki, Covid-19 pandemisinin yüz gösterdiği günlerde Türkiye’de ve dünyada ne oldu? 

Biraz öncesinden bahsedelim. Ulaşım teknolojisi, üretimin küresel ölçekte organizasyon yapısının önünü açtı. Hatta buraya otomasyon ve yapay zeka teknolojisinde eklerseniz oluşan fotoğrafı daha net görebilirsiniz. Bu mitleşmiş bir yer tutuyor. 

Ülkeler ihracattaki daralmaların ekonomik veya siyasi bir krize dönüşmemesi adına farklı yol ve yöntemlere başvurdu. Örneğin bunlardan bir tanesi izole taşımacılık olarak karşımıza çıktı. 

“ZİNCİRİN HALKALARINI İZLEMEK VE SAPTAMAK…”

Covid-19 pandemisinin patlak verdiği dönemlerde özellikle ve özellikle pandemiden etkilenen bölgelerde taşımacılık kapasitesi ve süresi, gümrükleme süresi veya diğer lojistik faaliyetlerin aksamasının önüne geçilemedi. Aynı şekilde Türkiye’de ve dünyada belirli sektörlerin üretiminin durma noktasına gelmesi izlenebilir ölçüde konjonktür dalgalanmalarını ortaya koydu.

Dünyada pandemi haritasına baktığımızda gerçekten çok kötü dediğimiz bölgelerin proletarya sınıfından oluşması şaşırtıcı değil. Keza Türkiye’de de aynı haritayı görebilirsiniz. Aynı noktadan Avrupa’da bölgesel olarak kriterler belirlediğimizde ve belirlenen alanları incelediğimizde üretim sektörüne bağlı dağılımların olduğunu izleyebiliyoruz. 2020’de netleşen bir veriden devam edeyim. Avrupa’da en çok ihraç edilen ilk 10 ürün toplamı ihracatın %60’ını oluşturuyor.  %60’lık dilimin ise %20’sini elektrikli makinalar, ekipman parçaları ve ara mallardan oluşmakta.

Avrupa’da büyük otomobil üreticisi olan BMW, Toyota, Pegeot, Renault pandeminin yayılmasıyla beraber üretim tesislerini kapatma kararı almıştı. Fakat mesele sadece pandeminin yayılması değil, Çin ekseninde üretim, hammadde ve tedarik zincirinde yaşanan aksamalardı. 

Diğer tarafta gıda alanından da örnek verirsek daha net olacağına inanıyorum. 

Covid-19 Pandemisi tarım ve hayvancılık alanında da etkisini gösterdi. Altını çizelim, bu etki sadece kapitalizmin gelişkinlik düzeyi yüksek olan ülkelerde değildi. ABD Tarım Bakanlığı 2020 Nisan ayında önemli bir rapor yayınladı. Restoranların kapanması, insanların evden çalışması, ulusal, uluslararası seyahatlerin ve turizm sektörünün durması soğuk zincir tedarikine darbe vurdu. Tabii ki dönem itibariyle uluslararası ikili çekişmelerinde etkisi vardı ve bu çekişmeler önemli bir alan doldurdu. ABD’de hissedilen darbe dönemsel olarak %8 revize ile sonuçlandı. Oluşan fiyat pahalılığı sonucu sığır ve domuz etinde talepleri değiştirdi, beyaz ete olan taleplerde mikro ölçülerde artış yaşandı. Mikro ölçüde diyorum çünkü oranlara baktığımızda beyaz ette de fiyat artışı mevcuttu. Tüketici depresifliği tedarik zincirinde frigo taşımacılık yapan işletmelere darbe olarak yansıdı. 

Covid-19 pandemisinde insanlık 2. Dünya Savaşı sonrasındaki en büyük şoklarından birini yaşadı ve şokun ekonomik etkisi savaş ortamının yaratılmasıyla devam etmekte. Pandemide Çin çıkışlı imalat endüstrisinde konteyner nakliyesinde sadece şubat ayında %8 oranında azalma görüldü. Bunun nedeni tahmin edilebilir bir şekilde geleneksel ve yüksek teknoloji ile çalışan fabrikaların durmasıydı. 

Toparlayacak olursam, Avrupa’da ve ABD’de ve Çin’de yaşanan karantina süreçleri oluşan duraklamayı ve daralmayı tek başına ifade etmemekte. Zincirin halkalarındaki kopuşları saptamak ve izlemek önemli bir başlık halini almakta. Bu yargı ise küresel tedarik zincirinin önemli bir noktada durduğunu ortaya koymakta.

- Peki Türkiye’de? 

Bakın, pandeminin en acı günlerinde evlerimizden çıkamadığımız, dostlarımızı arkadaşlarımızı kaybettiğimiz o karanlık günlerde tüm dünya gibi Türkiye de birçok zorluktan geçti. Bu zorlukların bir tanesi teknik anlamda tedarik zincirinin nasıl şekilleneceğine dair çözüm arayışlarıydı. İkincisi ise tuhaf gelebilir ama karşımıza bir olgu olarak çıkmakta: Nihai tüketim ürünleri, raf ürünleri, tek kullanımlık ürünlerde normal olarak olağan dışı tüketim gerçekleşti. Anormal olan nokta ise pandemi döneminin ihtiyacını karşılamayan, örneğin dijital ürünlerinin tüketiminde de artış gerçekleşti. 

Pandemide ham maddede ülke dışı kaynaklara bağlı olmak, talep tahminlerinin ve oluşan yeni durumun talep tahmin edilebilirliğinin azalması, oluşan karmaşıklık faktörleri olarak karşımıza çıktı diyebilirim. 

Ayrıca soruyla alakasız ama ekleyelim pandemide kapıyı araladığımız zaman gördüğümüz bir fotoğraf daha var. Oda şu: Soğuk zincirde kimi gıda depolarının kapısı kapanamazken kimilerinin deposu bomboştu. Bu gördüğümüz bir şey değil ama sıklıkla duyduğumuz bir şeydi. Tedarik zincirinde e-ticaret firmalarından bazıları batmak üzereyken pandemi ile tahminlerinden fazla kat ve kat büyüdüklerini,pandeminin kendilerine yaradığını söyleyebilirim. 

- Siz ise lojistik köyler üzerinde bilimsel bir çalışma yaptınız ve kitaplaştırdınız. Bunun nedeni nedir? Neden lojistik köyler?

Marmara bölgesinde bulunan 2 lojistik köyü inceledim. Bunlar Halkalı ve İzmit (Köseköy) lojistik köyleriydi. Aslında Türkiye’de bulunan 11 lojistik köyü incelemek ve üzerinde çalışma yapmak planlarım dahilindeydi. Bu büyük bir bütünlük sağlayacaktı. Fakat pandemi döneminin etkisiyle diğer 9 lojistik köye ulaşamadım. Saydığınız başlıklar popülerliğin dışında önemli akademik ve bilimsel bir alanı kapsıyor. Bunu söylemeden geçemeyiz. 

“Neden lojistik köyler?” sorusuna cevabım: Birincisi lojistik faaliyetlerin tek noktadan gerçekleşmesi. Bu durumun benim için fazlasıyla önemi var. Bu önem ise merkezi planlama ile öne çıkmakta. İkincisi ise şehir trafiği, yük taşıtlarının oluşturduğu kirlilik, sera gazı gibi olumsuz etkileri milimize etmek. Tam rakamları hatırlamıyorum ama Türkiye’deki toplam sera gazı emisyonu 2019 verileri ile 500 MT CO2idi. Bu miktarın büyük bir bölümünü enerji sektörünün oluşturduğunu biliyoruz. Toplam payın içerisinde demir, kara, hava yolu yani ulaştırma yapısını etkileyen faktörlerde mevcut. Pandeminin ortalarını hatırlayalım, galiba bir haberde siz yapmıştınız. Dünya nefes alıyor!

Kitaba tekrardan dönecek olursam, Marmara bölgesindeki lojistik köylerin farklı bir yöntem ile değerlendirilmesine karar verdim. Bu yöntem ise AHP (Analitik Hiyerarşi Proses) idi. Kitap, araştırması yapılan lojistik köylerde gelinen son durumu ortaya koymakta. Bunun yanı sıra elde ettiğim bilgiler dahilinde pandemi öncesi ve pandemi döneminde olarak iki başlıkta lojistik köylerdeki değişimleri anlatmakta diyebilirim.

- Son sorum Ukrayna, Ukrayna-Rusya savaşı sizce dünyadaki üretim ve tedarik zincirini nasıl etkiliyor? 

Ben de sizin gibi izliyorum. Fakat bu böyle gitmez. Rusya Ukrayna savaşında bölgesel çatışmalar biter diye bir şey demiyorum, savaş uzmanı da değilim ama uluslararası sermaye inanılmaz şekilde sıkıştı ve bir yol bulmaya çalışıyorlar. Farklı senaryolar çiziliyor ve planlanıyor. Bu yollar içerisinde bize düşen bir pay yok. Bunun yanı sıra savaş Ukrayna Rusya savaşı değil, savaş sermayenin savaşı. 

Pandemi ve ardından yaşanan savaş lojistik hatları ve tedarik zincirini olumsuz etkiledi. Bu olumsuzluğun başında üretim ve lojistik başlığı geliyor. Hammadde akışının durması başta savunma sanayi olmak üzere mobilya, beyaz eşya ve otomotiv sektörlerinde üretim alanında duraksamalar gerçekleşti. Siyah sac, alüminyum ürünlerinde %30-45 aralığında fiyat artışı gerçekleşti. Yassı çelik ithalatının önemli bir kısmı bu iki ülkeden geçmekte. 

“ÜLKELER KAPALI DÖNGÜ TEDARİK ZİNCİRİ UYGULAMASINA GEÇTİ”

Salgın kaynaklı kopmalar mevcutken oluşan savaş ortamı ile beraberinde tedarik zincirinde kötüleşmeler etkisini gösterdi. Ülkeler kapalı döngü tedarik zinciri uygulamalarıyla faaliyetlerini sürdürmekte. Bakın, Ukrayna Avrupa’nın ana kablo tesisatının beşte birinin tedarikini yapmakta. Cip üretiminde kullanılan neon gazının %33’ü Rusya neredeyse geri kalını Ukrayna’dan tedarik ediliyor. Neon gazı tedarikinin düşüşünden en fazla ABD sermayesi etkileniyor. Almanya, Avusturya ve İngiltere’de BMW üretim sorunlarıyla karşı karşıya, Porsche’nin ise fabrikasının üretiminin durdurduğuna dair duyumlar alıyoruz. Tarım ve gıdada ise savaş kaynaklı etkiler mevcut. Rusya ve Ukrayna tarım ve gıdada en büyük üreticiler arasında. Rusya, ekinlerin gelişiminde kullanılan fosfat ve potas gibi besleyicilerin de en büyük üreticilerinden biri. Küresel gıda zincirinde de kırılmalar derinleşebilir. Bu durum şok fiyat dalgalanmalarıyla karşılanabilir diyebilirim.

EKONOMİ, 04 Nisan 2022 02:36

Yorumlar (0)

Kalan karakter : 450
Gönderilen yorumların küfür, hakaret ve suç unsuru içermemesi gerektiğini okurlarımıza önemle hatırlatırız!
Fatih Erbakan, İBB adayını çekmek için 3 şartını açıkladı

Fatih Erbakan, İBB adayını çekmek için 3 şartını açıkladı

Erdoğan: Sıkıntıların farkındayız, Mehmet Şimşek'e itimadımız tam

Erdoğan: Sıkıntıların farkındayız, Mehmet Şimşek'e itimadımız tam

Özgür Özel: Son kez uyarıyorum!

Özgür Özel: Son kez uyarıyorum!

Kılıçdaroğlu'ndan malum pankartlar için açıklama

Kılıçdaroğlu'ndan malum pankartlar için açıklama

Özgür Özel: Bakanların İstanbul'da ne işi var

Özgür Özel: Bakanların İstanbul'da ne işi var

Hrant Dink cinayeti davasında ara karar

Hrant Dink cinayeti davasında ara karar

TFF, tartışma yaratan hakem toplantısının tamamını yayımladı!

TFF, tartışma yaratan hakem toplantısının tamamını yayımladı!

Cübbeli Ahmet hastaneye kaldırıldı

Cübbeli Ahmet hastaneye kaldırıldı

Sancaktepe’de CHP aleyhine sahte bildiri ve gazete dağıtıldı

Sancaktepe’de CHP aleyhine sahte bildiri ve gazete dağıtıldı

Defne ve Samandağ'da solun zaferi yakın

Defne ve Samandağ'da solun zaferi yakın

Gökhan Yüksel’den İstanbul Ahbaz Kültür Derneği’ne ziyaret

Gökhan Yüksel’den İstanbul Ahbaz Kültür Derneği’ne ziyaret

Cem Vakfı'nda nöbet değişimi yapıldı

Cem Vakfı'nda nöbet değişimi yapıldı

Erkan Baş:  Solcuların birbiriyle tartışması dünyanın en gereksiz işi

Erkan Baş: Solcuların birbiriyle tartışması dünyanın en gereksiz işi

Kadir İnanır hastaneye kaldırıldı

Kadir İnanır hastaneye kaldırıldı

Moskova saldırısında Türkiye bağlantısı

Moskova saldırısında Türkiye bağlantısı

AKP'ye oy veren emekliden Erdoğan'a: Ben senin için arkadaşlarımla kötü oldum

AKP'ye oy veren emekliden Erdoğan'a: Ben senin için arkadaşlarımla kötü oldum

Moskova'da IŞİD saldırısı: Ölü sayısı artıyor, 11 kişi tutuklandı

Moskova'da IŞİD saldırısı: Ölü sayısı artıyor, 11 kişi tutuklandı

Fenerbahçe, Trabzon'da yaşananları FIFA'ya götürüyor

Fenerbahçe, Trabzon'da yaşananları FIFA'ya götürüyor

MHRS randevularına düzenleme geliyor

MHRS randevularına düzenleme geliyor

Turgut Altınok'un ablası eksik tapuları da paylaştı: Fazlası da var

Turgut Altınok'un ablası eksik tapuları da paylaştı: Fazlası da var

Özgür Özel'den 'para sayma' görüntüsü açıklaması: Tayyip Bey soruşturma seçime kadar bitmesin istiyor

Özgür Özel'den 'para sayma' görüntüsü açıklaması: Tayyip Bey soruşturma seçime kadar bitmesin istiyor

Bahar Öztan hayatını kaybetti

Bahar Öztan hayatını kaybetti

Özgür Özel, Deniz Zeyrek'le canlı yayında tartıştı

Özgür Özel, Deniz Zeyrek'le canlı yayında tartıştı

İngiltere'de bir kadın, 6.3 milyar dolarlık Bitcoin akladı

İngiltere'de bir kadın, 6.3 milyar dolarlık Bitcoin akladı

Kedi Eros davasında gerekçeli karar açıklandı

Kedi Eros davasında gerekçeli karar açıklandı

Erdoğan'ın memleketinde CHP'li başkan adayının afişleri yırtıldı

Erdoğan'ın memleketinde CHP'li başkan adayının afişleri yırtıldı

Pınar Damar cinayeti davasında karar çıktı!

Pınar Damar cinayeti davasında karar çıktı!

Merkez Bankası yine faiz artırdı!

Merkez Bankası yine faiz artırdı!

AYM'nin yeni başkanı belli oldu

AYM'nin yeni başkanı belli oldu

Büyükekşi:  İki kulübümüze de geçmiş olsun

Büyükekşi: İki kulübümüze de geçmiş olsun

Kiralardan şikayet eden Hafize Gaye Erkan, Boğaz'da tatil yapıyor

Kiralardan şikayet eden Hafize Gaye Erkan, Boğaz'da tatil yapıyor

ORC'den İstanbul'un 5 ilçesi için anket

ORC'den İstanbul'un 5 ilçesi için anket

TFF'den istifa haberi geldi

TFF'den istifa haberi geldi

Murat Kurum, "İmamoğlu ile yayına çıkar mısınız" sorusunu yanıtladı

Murat Kurum, "İmamoğlu ile yayına çıkar mısınız" sorusunu yanıtladı

MAK Araştırma Ankara, İzmir ve Hatay’daki anketlerdeki son sonuçları aktardı

MAK Araştırma Ankara, İzmir ve Hatay’daki anketlerdeki son sonuçları aktardı

Kız öğrenciler Kartal’da çok şanslı

Kız öğrenciler Kartal’da çok şanslı

Özgür Özel: Erkan Baş'a Gökhan Zan'ın doğru aday olmayacağını dostane söyledim

Özgür Özel: Erkan Baş'a Gökhan Zan'ın doğru aday olmayacağını dostane söyledim

Ersen Martin hayatını kaybetti

Ersen Martin hayatını kaybetti

Kılıçdaroğlu'ndan Sinan Ateş’in ailesine taziye ziyareti

Kılıçdaroğlu'ndan Sinan Ateş’in ailesine taziye ziyareti

Erdoğan'dan bayram tatili açıklaması

Erdoğan'dan bayram tatili açıklaması