Akademisyenlerden çağrı: Ayasofya siyasete alet edilmesin

GÜNDEM, 02 Temmuz 2020 04:38

Harvard, Princeton ve Yale gibi dünyaca ünlü üniversitelerin de aralarında olduğu toplam 234 akademisyen açık bir mektup ile Ayasofya’nın statüsünün korunması çağrısında bulundu.

Akademisyenlerden çağrı: Ayasofya siyasete alet edilmesin

Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesiyle ilgili 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararının iptali talebiyle Danıştay’da açılan davanın ilk duruşmasından önce yayımlanan mektubun tam metni şöyle:

"Değerli meslektaşlarımız,

2 Temmuz 2020 tarihinde T.C. Danıştay Başkanlığı Ayasofya’nın resmi statüsü ile ilgili kararını kamuoyuna duyuracak. Çeşitli bilim dernekleri ve kuruluşlar bu gelişmeyle ilgili kaygı ve endişelerini dile getirmeye devam ediyorlar. Bizans ve Osmanlı tarihi, kültürü ve sanatları üzerine araştırma yapan bilim insanları olarak bizim bu metni kaleme almaktaki amacımız henüz alınmamış bir karara itiraz etmek değil, ortak kaygılarımızı halihazırda sahip olduğumuz bilgilere dayanarak açıklığa kavuşturmak.

'Önemli olan Ayasofya'nın müze veya cami olması değil'

Kanaatimizce temel mesele "Ayasofya müze mi yoksa camii mi olsun?" değil, bilakis "Ayasofya’yı en iyi şekilde nasıl koruyabiliriz?” olmalı. Başka bir deyişle biz, yapının işlevi meselesi ile idaresini (ve koruma sorumluluğunu) birbirinden ayrı tutuyoruz. Endişemiz, yapının işlevine dair süregelen tartışmaların önümüzde duran elzem sorunlara cevap verebilecek ölçekte bir idari strateji geliştirmeye engel olması. Özellikle yapının tarihi dokusunun korunması, Bizans ve Osmanlı eserlerinin görünürlüğünün devamı, kitle turizminin sağlıklı bir şekilde idamesi ve deprem tehlikesine karşı gerekli tedbirlerin alınması gibi meseleler bizim için öncelik taşıyor.

Bilindiği üzere 1453’ten 1934’e dek cami olarak hizmet veren Ayasofya’nın idaresi Fatih Sultan Mehmet’in kurduğu vakıf tarafından sağlanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 1923’te ilanından sonra bu ve benzer vakıfların temsil ve idaresi Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçmiştir. 1920’lerin sonuna kadar camii olarak kullanılmaya devam eden Ayasofya’da bu durum ihtiyaç sonucu başlayan restorasyonu yürüten ekibin 1931’den itibaren mozaik bezemeleri gün yüzüne çıkarmasıyla değişmiştir. Bu tarihi kazanımın yadsınamaz önemi dönemin Bakanlar Kurulu’nu binanın idare ve denetimini Maarif Bakanlığı’na devretmeye teşvik ve ikna etmiştir.

'Günümüzde de cami olarak faaliyet gösteriliyor'

Yapının idaresinin el değiştirmesi ile eş zamanlı meydana gelen işlev değişikliği sonucunda Ayasofya ibadete kapanmıştır. Bununla beraber bu dönüşüm mutlak olmamış, tarihi yapının hem işlevi hem de idaresi o tarihten beri muhtelif değişikliklere uğrayarak bugüne kadar gelmiştir. Ayasofya günümüzde, Maarif Bakanlığı’ndan ayrılan T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yönetiliyor. Bir yandan da yapının işlevinin hudutları gittikçe daha görünür olan Müslüman cemaatin isteklerini karşılayabilmek maksadıyla genişletilmiştir. 1991’de Hünkar Mahfili Müslüman cemaatin ibadetine açılmış, 2016’dan bu yana ise tam zamanlı bir imam Ayasofya’da hizmet vermeye başlamıştır. Günümüzde minarelerinden ezan sesi yükselen yapıda Kadir Gecesi Kur’an tilaveti ve dualarla kutlanıyor.

Bu açıdan Ayasofya halihazırda hem bir müze hem de camii olarak faaliyet gösteriyor. Bildiğimiz kadarıyla yapının ibadethane rolünün genişletilmesi şu ana dek Ayasofya’ya herhangi bir zarar vermemiş, içinde yer alan sanat eserlerinin yeniden gizlenmesine sebep olmamıştır. Bu bağlamda T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ehil ve sorumluluk sahibi bir idare sergilemeye devam etmekte.

Bununla beraber uzun yıllardır muhtelif sesler yapının sorumluluğunun T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bırakılmasının gayri meşru olduğunu iddia ediyor. Bu kişiler vakıf taşınmazlarını yöneten vakfiyelerin ebedi ve değişmez olduğunu, bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 1934’te Ayasofya’yı ‘sekülerleştirme’ yetkisine sahip olmadığını savunuyorlar. Bu iddiaya göre, binanın meşru idare mercii Vakıflar Genel Müdürlüğü.

Son yıllarda Vakıflar Genel Müdürlüğü devraldığı diğer Bizans dönemi anıtsal eserlerini Müslüman ibadetine açtı. Elimizde olumsuz bir örnek olarak 2013’ten beri idaresi ve uğradığı değişiklikler itiraz ve eleştirilere neden olan Trabzon’daki diğer Ayasofya bulunuyor. Bu tarihi yapıyı ibadete uygun hale getirmek için iç mekanına müdahale eden paravanlar yerleştirilerek Bizans freskleri kapatılmış ve taban mozaiklerinin üzeri ahşap ile örtülmüştür. Güncel tartışmalarda kendine daha az yer bulabilmiş ama uğradığı zararlar çok daha derin ve kalıcı olan Trakya Vize’deki Küçük Ayasofya ise 2006’da geçirdiği restorasyondan tarihi dokusu ciddi şekilde hasar alarak çıkmıştır.

Endişemiz, süregelen ve halihazırda sadece ‘söylem münakaşası’ şeklinde seyreden tartışmaların Ayasofya’nın tarihi ve arkeolojik bulgularının zarar görmesi ve sanat eserlerinin gizlenmesi ile sonuçlanacak benzer şekilde özensiz ve yanlış müdahalelere maruz kalması.

Ayasofya yerel ve bölgesel siyasete alet edilemeyecek kadar güzel bir anıt ve önemli bir tarihi belge. Birbiri ardına gelen Bizans, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti yönetimleri bu anıtı zamanın yıkıcı etkilerinden korumuş ve değerini sadece kendileri için değil, bizler de dâhil olmak üzere bütün gelecek nesiller için muhafaza etmeyi başarmıştır. Mevcut Türkiye Cumhuriyeti devletinin bu korumacı ve sorumluk sahibi idare geleneğini sürdürmesi bizim, Bizans ve Osmanlı tarihi, kültürü ve sanatları üzerine çalışan bilim insanları için hayati öneme sahip.

Mektubun orijinal metni ve imzalarını atan akademisyenleri listesi.

GÜNDEM, 02 Temmuz 2020 04:38

Yorumlar (0)

Kalan karakter : 450
Gönderilen yorumların küfür, hakaret ve suç unsuru içermemesi gerektiğini okurlarımıza önemle hatırlatırız!
Fatih Erbakan, İBB adayını çekmek için 3 şartını açıkladı

Fatih Erbakan, İBB adayını çekmek için 3 şartını açıkladı

Erdoğan: Sıkıntıların farkındayız, Mehmet Şimşek'e itimadımız tam

Erdoğan: Sıkıntıların farkındayız, Mehmet Şimşek'e itimadımız tam

Özgür Özel: Son kez uyarıyorum!

Özgür Özel: Son kez uyarıyorum!

Kılıçdaroğlu'ndan malum pankartlar için açıklama

Kılıçdaroğlu'ndan malum pankartlar için açıklama

Özgür Özel: Bakanların İstanbul'da ne işi var

Özgür Özel: Bakanların İstanbul'da ne işi var

Hrant Dink cinayeti davasında ara karar

Hrant Dink cinayeti davasında ara karar

TFF, tartışma yaratan hakem toplantısının tamamını yayımladı!

TFF, tartışma yaratan hakem toplantısının tamamını yayımladı!

Cübbeli Ahmet hastaneye kaldırıldı

Cübbeli Ahmet hastaneye kaldırıldı

Sancaktepe’de CHP aleyhine sahte bildiri ve gazete dağıtıldı

Sancaktepe’de CHP aleyhine sahte bildiri ve gazete dağıtıldı

Defne ve Samandağ'da solun zaferi yakın

Defne ve Samandağ'da solun zaferi yakın

Gökhan Yüksel’den İstanbul Ahbaz Kültür Derneği’ne ziyaret

Gökhan Yüksel’den İstanbul Ahbaz Kültür Derneği’ne ziyaret

Cem Vakfı'nda nöbet değişimi yapıldı

Cem Vakfı'nda nöbet değişimi yapıldı

Erkan Baş:  Solcuların birbiriyle tartışması dünyanın en gereksiz işi

Erkan Baş: Solcuların birbiriyle tartışması dünyanın en gereksiz işi

Kadir İnanır hastaneye kaldırıldı

Kadir İnanır hastaneye kaldırıldı

Moskova saldırısında Türkiye bağlantısı

Moskova saldırısında Türkiye bağlantısı

AKP'ye oy veren emekliden Erdoğan'a: Ben senin için arkadaşlarımla kötü oldum

AKP'ye oy veren emekliden Erdoğan'a: Ben senin için arkadaşlarımla kötü oldum

Moskova'da IŞİD saldırısı: Ölü sayısı artıyor, 11 kişi tutuklandı

Moskova'da IŞİD saldırısı: Ölü sayısı artıyor, 11 kişi tutuklandı

Fenerbahçe, Trabzon'da yaşananları FIFA'ya götürüyor

Fenerbahçe, Trabzon'da yaşananları FIFA'ya götürüyor

MHRS randevularına düzenleme geliyor

MHRS randevularına düzenleme geliyor

Turgut Altınok'un ablası eksik tapuları da paylaştı: Fazlası da var

Turgut Altınok'un ablası eksik tapuları da paylaştı: Fazlası da var

Özgür Özel'den 'para sayma' görüntüsü açıklaması: Tayyip Bey soruşturma seçime kadar bitmesin istiyor

Özgür Özel'den 'para sayma' görüntüsü açıklaması: Tayyip Bey soruşturma seçime kadar bitmesin istiyor

Bahar Öztan hayatını kaybetti

Bahar Öztan hayatını kaybetti

Özgür Özel, Deniz Zeyrek'le canlı yayında tartıştı

Özgür Özel, Deniz Zeyrek'le canlı yayında tartıştı

İngiltere'de bir kadın, 6.3 milyar dolarlık Bitcoin akladı

İngiltere'de bir kadın, 6.3 milyar dolarlık Bitcoin akladı

Kedi Eros davasında gerekçeli karar açıklandı

Kedi Eros davasında gerekçeli karar açıklandı

Erdoğan'ın memleketinde CHP'li başkan adayının afişleri yırtıldı

Erdoğan'ın memleketinde CHP'li başkan adayının afişleri yırtıldı

Pınar Damar cinayeti davasında karar çıktı!

Pınar Damar cinayeti davasında karar çıktı!

Merkez Bankası yine faiz artırdı!

Merkez Bankası yine faiz artırdı!

AYM'nin yeni başkanı belli oldu

AYM'nin yeni başkanı belli oldu

Büyükekşi:  İki kulübümüze de geçmiş olsun

Büyükekşi: İki kulübümüze de geçmiş olsun

Kiralardan şikayet eden Hafize Gaye Erkan, Boğaz'da tatil yapıyor

Kiralardan şikayet eden Hafize Gaye Erkan, Boğaz'da tatil yapıyor

ORC'den İstanbul'un 5 ilçesi için anket

ORC'den İstanbul'un 5 ilçesi için anket

TFF'den istifa haberi geldi

TFF'den istifa haberi geldi

Murat Kurum, "İmamoğlu ile yayına çıkar mısınız" sorusunu yanıtladı

Murat Kurum, "İmamoğlu ile yayına çıkar mısınız" sorusunu yanıtladı

MAK Araştırma Ankara, İzmir ve Hatay’daki anketlerdeki son sonuçları aktardı

MAK Araştırma Ankara, İzmir ve Hatay’daki anketlerdeki son sonuçları aktardı

Kız öğrenciler Kartal’da çok şanslı

Kız öğrenciler Kartal’da çok şanslı

Özgür Özel: Erkan Baş'a Gökhan Zan'ın doğru aday olmayacağını dostane söyledim

Özgür Özel: Erkan Baş'a Gökhan Zan'ın doğru aday olmayacağını dostane söyledim

Ersen Martin hayatını kaybetti

Ersen Martin hayatını kaybetti

Kılıçdaroğlu'ndan Sinan Ateş’in ailesine taziye ziyareti

Kılıçdaroğlu'ndan Sinan Ateş’in ailesine taziye ziyareti

Erdoğan'dan bayram tatili açıklaması

Erdoğan'dan bayram tatili açıklaması